Procedura leczenia odwykowego

Procedurę taką wdraża się na podstawie art. 24 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 165 z późn. zm.) który mówi, że „osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.”

Zgłoszenie

Aby zgłosić kogoś na leczenie odwykowe należy wypełnić wniosek (podanie do GKRPA według określonego wzoru, odpowiedni formularz można pobrać z tej strony) i złożyć go w Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych właściwej według zamieszkania lub pobytu osoby, której dotyczy postępowanie. Wniosek może złożyć dowolna osoba, której nie jest obojętny los pijącego lub instytucja np. ośrodek pomocy społecznej, policja, prokuratura, szkoła, zakład pracy itd. Gdy wniosek składa:

Członek rodziny – musi pokonać wiele oporów wewnętrznych. Wstyd, lęk przed nieznanym oraz częste przekonanie, że „na swojego się nie donosi” utrudnia podjęcie decyzji. Osoby takie wymagają wsparcia i wiedzy o procedurze zobowiązania do leczenia odwykowego: dzięki temu mogą zyskać świadomość, że nie oskarżają tylko niosą pomoc bliskim. Muszą wiedzieć, że postanowienie o zobowiązaniu do leczenia odwykowego nałożone przez sąd zapada w trybie nieprocesowym i nie ma charakteru wyroku sądowego.

Policja – zdarza się, że członkowie rodziny chcąc uniknąć konfliktów ze swoim alkoholikiem zgłaszają problem do dzielnicowego i wtedy wnioskodawcą staje się policja. W takim wniosku znajduje się pisemne uzasadnienie i podane są dane świadków.

Prokuratura – w ostatnim czasie liczba takich wniosków wzrosła w związku z prowadzeniem postępowań w sprawach o przestępstwa. Prokurator podaje w nim, o co wnosi i uzasadnia swój wniosek.

Inni wnioskodawcy – często pomoc społeczna zgłasza wniosek w sytuacji, gdy z wywiadu środowiskowego wynika, że występuje nadużywanie alkoholu. Sporadycznie wnioskodawcą bywa szkoła.

Gromadzenie informacji i wywiad

Gminna Komisja zbiera informacje na temat zgłoszonej osoby: z policji, pomocy społecznej etc. Na spotkanie z Komisją zaprasza się osobę zgłoszoną, w uzasadnionych przypadkach wnioskodawców lub świadków.

Wariant 1 – wezwani zgłaszają się. Komisja informuje o tym, że wpłynął wniosek, i o celu spotkania. Członkowie Komisji zadają pytania w oparciu o zebrane dane (Policja, OPS) oraz formularz pogłębionego wywiadu po to, aby stworzyć konkretny obraz sytuacji. Uczestnikowi postępowania zostają przedstawione możliwości podjęcia dobrowolnego leczenia odwykowego w warunkach stacjonarnych (zamkniętych) lub niestacjonarnych (Poradnie Leczenia Uzależnienia ).W przypadku odmowy podjęcia leczenia Komisja kieruje sprawę do rozpatrzenia przez Sąd. Jeśli z wywiadu wynika, że zgłoszony na leczenie już wielokrotnie leczył się i deklaruje chęć uczestniczenia w terapii lub już ją zaczął, Komisja ustala, w której placówce to leczenie będzie odbywał i raz na 2 miesiące monitoruje udział osoby w terapii (osoba jest wzywana w celu udokumentowania leczenia). Taki układ przyjmuje formę kontraktu, w którym jedna strona zobowiązuje się poprzez udział w terapii trwale powstrzymać się od picia, a druga, czyli Komisja, zawiesza sprawę na czas leczenia. Złamanie warunków umowy przez leczącego się, tj. przerwanie leczenia lub łamanie abstynencji, powoduje skierowanie sprawy do Sądu.

Wariant 2 – nikt się nie zgłasza. Wówczas wezwania wysyła się ponownie. Jeśli osoba zgłoszona na leczenie nie stawi się dwukrotnie, za trzecim razem wysyła się wniosek do Sądu o wydanie opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu oraz wydanie postanowienia o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu.

Wariant 3 – zgłasza się tylko wnioskodawca. Zbierany jest wywiad i wysyła się ponownie wezwanie do osoby zgłoszonej na leczenie.

Wariant 4 – osoba zgłoszona nie stawia się na żadne wezwania. Wówczas sprawę kieruje się do Sądu z wnioskiem o wydanie opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu oraz zobowiązanie do leczenia odwykowego.

Badania psychiatryczno-psychologiczne w przedmiocie uzależnienia od alkoholu

Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych nie posiada w zasobach osobowych biegłych sądowych wydających opinie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu. Sprawy osób nie wyrażających zgody na podjęcie leczenia bez opinii kierowane są do Sadu.

Monitorowanie udziału w terapii

Przebieg leczenia dobrowolnego jest monitorowany przez Komisję. Pacjent zobowiązując się do podjęcia dobrowolnego leczenia odwykowego podpisuje stosowny protokół i jest wzywany do Komisji raz na 2 miesiące w celu udokumentowania udziału w psychoterapii indywidualnej, ewentualnie innej formie wsparcia. Jeżeli osoba nie realizuje dobrowolnego leczenia odwykowego, sprawa kierowana jest do sądu. Jeżeli leczenie realizowane jest skutecznie, tj. pacjent kończy terapię i utrzymuje abstynencję, Komisja po dwóch latach umarza sprawę.

Skierowanie sprawy do Sądu Rejonowego III Wydział Rodzinny i Nieletnich

Każda sytuacja, gdy leczenie nie przebiega prawidłowo lub dana osoba nie zgłasza się na spotkania z Komisją, powoduje skierowanie sprawy do Sądu.

Orzeczenie obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu

Sąd rozpatruje wniosek i wydaje nakaz leczenia, który jest ważny dwa lata. Postanowienie sądu w formie pisemnej otrzymuje osoba uzależniona i placówka odwykowa, w której ma się on leczyć. Często Sąd za pierwszym razem kieruje na leczenie w warunkach ambulatoryjnych – do przychodni. Jeżeli leczenie nie odbywa się w sposób właściwy, placówka odwykowa przesyła do Sądu wniosek o zmianę trybu leczenia na stacjonarny, z podobnym wnioskiem może wystąpić również Komisja monitorująca leczenie odwykowe oraz kurator, który sprawuje nadzór nad osoba uzależniona na czas trwania postanowienia.